آیه 22 سوره غافر

ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَكَفَرُوا فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ إِنَّهُ قَوِيٌّ شَدِيدُ الْعِقابِ «22»

جلد 11 - صفحه 296

ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانَتْ‌: اين گرفتن به سخط و عذاب به سبب آن بود، تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ‌: مى‌آوردند ايشان را پيوسته پيغمبران ايشان به حجتهاى بينه و معجزات ظاهره يا احكام واضحه، فَكَفَرُوا: پس كافر شدند به آن و انكار كردند، فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ‌: پس گرفت ايشان را خدا به عقوبت، إِنَّهُ قَوِيٌّ شَدِيدُ الْعِقابِ‌:

بدرستى كه خداى تعالى قادر و متمكن بر هر امر و سخت عقوبت است بر اهل شرك و تكذيب، كه دمار از ايشان بر آورد و آنها را عبرت بر عالميان قرار داد.

تذكره:

آيه شريفه تهديد عظيمى است نسبت به ياغيان فرمان الهى و متمردان اوامر سبحانى كه بيانديشند از آنكه عاقبت سركشى خير ندارد و سر انجام مخالفت، عقاب شديد را مستوجب گرداند، چنانچه گزارشات امم سابقه اين قسمت را محقق سازد.

حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در نهج البلاغه فرمايد: اين الفراعنه و ابناء الفراعنة؟ اين العمالقة و ابناء العمالقة؟ اين اصحاب مدائن الرّسّ؟ اين الّذين قتلوا النبيّين و اطفأوا سنن المرسلين و احيوا سنن الجبّارين؟ «1» بدرستى كه براى شماست در قرنهاى گذشته عبرت يافتن، كجا هستند گروه عمالقه (كه از عمليق نواده نوح و فرزندان آنان پادشاه حجاز بودند؟ كجا هستند فرعونيان و پسرانشان (كه پادشاه مصر بودند)؟ كجا هستند اصحاب شهرهاى رس (كه بت پرست بودند)؟ كجايند آنانكه كشتند پيغمبران را و فرو نشاندند چراغهاى هدايت را و زنده كردند طريقه‌هاى ستم كنندگان را؟

أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ كانُوا مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا هُمْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ آثاراً فِي الْأَرْضِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَ ما كانَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ واقٍ «21» ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَكَفَرُوا فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ إِنَّهُ قَوِيٌّ شَدِيدُ الْعِقابِ «22» وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى‌ بِآياتِنا وَ سُلْطانٍ مُبِينٍ «23» إِلى‌ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ قارُونَ فَقالُوا ساحِرٌ كَذَّابٌ «24» فَلَمَّا جاءَهُمْ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِنا قالُوا اقْتُلُوا أَبْناءَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ وَ اسْتَحْيُوا نِساءَهُمْ وَ ما كَيْدُ الْكافِرِينَ إِلاَّ فِي ضَلالٍ «25»

ترجمه‌

آيا و سير نميكنند در زمين پس ببينند چگونه بود انجام كار آنانكه بودند پيش از آنها با آنكه بودند آنان زيادتر از آنها در توانائى و اثرهاى باقى در زمين پس گرفت آنها را خداوند بگناهانشان و نبود براى آنها از اراده خدا هيچ نگهدارنده‌اى‌

اين براى آن بود كه آنها بودند چنانكه ميآمدند نزدشان پيمبرانشان با دليلهاى واضح پس كافر ميشدند پس گرفت آنها را خدا همانا او تواناى سخت عقوبت است‌

و هر آينه بتحقيق فرستاديم موسى را با معجزات خودمان و حجّت آشكار

بسوى فرعون و هامان و قارون پس گفتند جادوگرى است بسيار دروغگو

پس چون آورد نزد آنها دين حق را از جانب ما گفتند بكشيد پسران آنانرا كه ايمان آوردند باو و زنده گذاريد زنانشان را و نبود مكر كافران مگر در نابودى و فساد.

تفسير

- خداوند متعال متوجه فرموده است كفار مكه را بسير و گردش در زمين يا در تواريخ و سير تا مشاهده نمايند مئال حال ساير كفار از اقوام سابقه را مانند قوم عاد و ثمود و لوط و امثال آنها كه بمراتب اقوى وار شد از اهل مكه بودند و ابنيه و عماراتشان كه خراب شده و آثارش باقيمانده در زمين بلندتر و محكمتر از ابنيه آنها بوده و چون مخالفت با اوامر الهى نمودند خداوند دمار از روزگار آن اقوام درآورد و معذب بعذاب‌هاى گوناگون خداوند كه مكرّر ذكر شده از قبيل صاعقه و صيحه و زلزله و غيرها شدند و كسى و چيزى نتوانست مانع از نفوذ اراده الهيه شود و چون خداوند حضرت موسى را با معجزات متواليات كه حجّت واضح بود مبعوث بر اهل مصر فرمود و او نزد فرعون پادشاه آنها و هامان وزيرش و قارون كه گفته‌اند امير لشگر و خزانه دارش بود آمد و ارائه دو معجزه عصا و يد بيضا را فرمود نسبت سحر و دروغ بآنحضرت دادند و چون آنها را دعوت بدين حق فرمود و بقيه معجزات از او آشكار گرديد بعادت ديرين خود كه كشتن فرزندان بنى اسرائيل بود رجوع نمودند و گفتند جوانان اهل‌

جلد 4 صفحه 523

ايمان بآنحضرت را بكشيد كه قوّت مقاومت با ما را پيدا نكند و زنانشان را اسير نمائيد و استخدام كنيد ولى اين حيله‌ها و تدبيرات آنها در مقابل تقديرات الهى مانند نقش بر آب ضايع و باطل گرديد و خداوند آن حضرت را بر فرعونيان بطورى مسلّط فرمود كه موجب عبرت عالميان گشت و شرح آن مكرر ذكر شده و اينكه باز خداوند يادآورى فرموده و از بين احوال امم سابقه تخصيص بذكر داده براى آنستكه يهود در عربستان زياد بودند و اين قضايا را ميدانستند و نقل مينمودند و تصديق ميكردند و مشركين مكه بيشتر ملزم بقبول ميگشتند و آثار اقوام سابقه را هم اگر چه در مسافرتهاى خودشان بشام و يمن مشاهده مينمودند ولى براى بعد عهد بقدر احوال حضرت موسى مؤثّر نبود و من قبلكم بجاى من قبلهم نيز قرائت شده است و بنابر اين التفات از غيبت بخطاب ميباشد.

ذلِك‌َ بِأَنَّهُم‌ كانَت‌ تَأتِيهِم‌ رُسُلُهُم‌ بِالبَيِّنات‌ِ فَكَفَرُوا فَأَخَذَهُم‌ُ اللّه‌ُ إِنَّه‌ُ قَوِي‌ٌّ شَدِيدُ العِقاب‌ِ «22»

‌اينکه‌ هلاكت‌ ‌آنها‌ سببش‌ ‌اينکه‌ ‌بود‌ ‌به‌ اينكه‌ ‌آنها‌ بودند ميآمد انها ‌را‌ پيغمبران‌ ‌آنها‌ ‌با‌ معجزات‌ و ادله‌ مبينه‌ ‌پس‌ كافر شدند ‌پس‌ ‌آنها‌ ‌را‌ گرفت‌ خداي‌ متعال‌ بعذابهاي‌ گوناگون‌ محقّقا خداوند دارنده قوت‌ ‌است‌ و سخت‌ و شديد ‌است‌ عقاب‌ ‌او‌.

جلد 15 - صفحه 368

ذلِك‌َ ‌اينکه‌ نوع‌ عذابها ظلم‌ نبود ‌در‌ حق‌ ‌آنها‌ بلكه‌ سببش‌ ‌اينکه‌ ‌بود‌.

بِأَنَّهُم‌ كانَت‌ تَأتِيهِم‌ رُسُلُهُم‌ نوح‌، هود، صالح‌، ابراهيم‌، شيث‌، لوط شعيب‌، موسي‌، و ‌غير‌ اينها.

بِالبَيِّنات‌ِ ‌هر‌ كدام‌ معجزات‌ و بيانات‌ روشن‌ داشتند.

فَكَفَرُوا ‌پس‌ اينها كافر شدند و ايمان‌ نياوردند.

فَأَخَذَهُم‌ُ اللّه‌ُ ‌پس‌ خداوند همه‌ ‌آنها‌ ‌را‌ گرفت‌ و هلاك‌ كرد.

إِنَّه‌ُ قَوِي‌ٌّ چه‌ قوّه‌ و قدرتي‌ ‌است‌ فوق‌ قوه‌ و قدرت‌ ‌او‌.

شَدِيدُ العِقاب‌ِ ‌اينکه‌ عقاب‌ دنيوي‌ ‌آنها‌ ‌بود‌ ‌باشد‌ ‌تا‌ عقاب‌ اخروي‌ و عذاب‌ جهنم‌.

]

(آیه 22)- در این آیه آنچه را بطور اجمال قبلا گفته است شرح داده، می‌فرماید: «این (مجازات دردناک الهی) بخاطر این بود که فرستادگان آنها پیوسته با دلائل روشن به سراغشان می‌آمدند و آنها همه را انکار می‌کردند» (ذلِکَ بِأَنَّهُمْ کانَتْ تَأْتِیهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیِّناتِ فَکَفَرُوا).

چنان نبود که آنها غافل و بی‌خبر باشند، و یا کفر و گناهشان ناشی از عدم اتمام حجت گردد، نه رسولان آنها پی در پی می‌آمدند اما آنها هرگز در برابر اوامر الهی تسلیم نشدند.

«اینجا بود که خداوند آنها را گرفت و کیفر داد» (فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ).

«زیرا او قوی و مجازاتش شدید است» (إِنَّهُ قَوِیٌّ شَدِیدُ الْعِقابِ).

در جای رحمت «ارحم الراحمین» است، و در جای خشم و غضب

ج4، ص265

«اشد المعاقبین»